Mindfulness based stress reduction in het onderwijs
| Dit is een pagina van actieve leden in het werkveld onderwijs |
Welkom op de pagina voor onderwijs van de Werkgroep MBSR
Inhoud pagina:
-
Wat doet de Mindfulness Based Stress Reductie (MBSR-) training?
-
Algemene voordelen van mindfulnesstrainingen in het onderwijs, voor jong en oud
Doel van de Werkgroep MBSR voor het onderwijs
De leden van de Werkgroep MBSR hebben allen een warm hart voor onderwijs. De grote uitstroom van starters, het hoge ziekteverzuim van personeel en de mentale klachten van veel leerlingen vragen om een antwoord. Het geven van mindfulness- ofwel aandachttrainingen is zo’n antwoord: ze hebben herhaaldelijk bewezen een positieve bijdrage te leveren, juist binnen het schoolklimaat.
Het doel van de werkgroep is om meer bewustzijn te creëren voor mindfulness- of aandachttrainingen, te beginnen bij de 8-weekse Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR-) training voor volwassenen.
Waarom kiezen onderwijsprofessionals voor MBSR?
Onderwijs is de sleutel voor de ontwikkeling van onze kinderen en van onze maatschappij, dat maakt het vak van iedereen die werkt in het onderwijs, zo waardevol en boeiend. Tegelijkertijd is het ook een veeleisend en stressvol beroep: er is veel uitstroom van veelbelovende starters en het uitvalpercentage van ervaren professionals is helaas hoog.
Een leraar met een burn-out krijgt vaak een MBSR-training aangeboden, omdat het zo effectief is. Wat minder bekend is, is dat de training ook preventief kan werken. De training biedt daarmee eigenlijk voor elk wat wils.
‘Mindful’ of aandachtig worden is te vergelijken met het ontwikkelen van een goede conditie: je kan het trainen.
De hoeveelheid werk neemt wellicht niet af, maar een MBSR-training kan de ervaren werkdruk wel verminderen of voorkomen worden. Je kunt de golven niet stoppen, je kunt wel leren surfen!
Wat doet de Mindfulness Based Stress Reductie (MBSR-) training?
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat deze 8-weekse mindfulnesstraining positieve effecten heeft op het hanteren van stress en werkdruk, onderlinge communicatie, mentale vaardigheden en productiviteit.
De training versterkt de mentale veerkracht en vitaliteit en draagt bij aan duurzame inzetbaarheid. Mensen die mindful werken:
- kunnen beter omgaan met werkdruk;
- ervaren minder stress;
- werken met meer focus en aandacht;
- zijn creatiever en productiever in hun werk;
- zijn communicatief vaardiger;
- houden werk en privé meer in balans;
- nemen zelf meer verantwoordelijkheid;
- gaan respectvoller met elkaar om.
De MBSR-training bouwt een fundament voor empathie, concentratie, aandacht en emotionele en cognitieve kwaliteiten. Mindful of aandachtig zijn is een natuurlijke menselijke capaciteit, die het mogelijk maakt om met nieuwsgierigheid en zonder oordeel waar te nemen.
De MBSR-training cultiveert van-moment-tot-moment aandacht – zonder oordeel – en het vermogen om met openheid en acceptatie te reageren op alles wat het leven ons biedt. Deelnemers worden zich hierdoor bewuster en zijn beter in staat tot zelfregulatie. Dit geldt niet alleen als de zon schijnt, je wind mee hebt en je je toch al prettig voelt.
Wetenschappelijk onderzoek
Talloze studies zoals van onder andere Flook, Goldberg e.a. (2013); Jennings & Greenberg (2009); Jennings (2015) en ook Lensen (2024) hebben aangetoond dat de MBSR-training op scholen leidt tot aantoonbare voordelen zoals verbeterde concentratie, vermindering van stress en angst en zelfs verhoging van academische prestaties. Dit is niet alleen van invloed op de leerlingen, maar werkt ook door in het totale schoolklimaat, zowel voor directie, onderwijsgevenden, leerlingen als ouders.
Bernadette Lensen heeft voor het Nederlandse onderwijs de effecten van de MBSR-training uitgebreid onderzocht. In 2024 beschrijft ze in haar proefschrift wat de effecten van de MBSR-training voor leraren en leerlingen in het Nederlandse onderwijs zijn:
De MBSR-training liet grote effecten bij de leerkrachten zien op bijna alle uitkomstmaten.
Zij ervoeren naast significante afname in stress, significante toename in
– algeheel welzijn,
– mindfulnessvaardigheden,
– emotieregulatie,
– zelfcompassie,
– het geloof in eigen kunnen en
– de ervaren kwaliteit van het klasklimaat.
Zie ook de pagina VMBN & Wetenschap.
Waarom een 8-weekse MBSR-training?
De MBSR-training gaat om het trainen van een vaardigheid, een houding; hoe ga je om met stress en werkdruk, hoe stuur je je aandacht, houd je focus en maak je ruimte voor creativiteit. Het van moment tot moment bewust leren worden wat er zich in je afspeelt is daarin een belangrijke kwaliteit.
De training duurt 8 weken, uit onderzoek is gebleken dat zes weken te kort is voor een blijvend effect, acht weken blijkt effectief.
Hoe ziet de training eruit?
De 8-weekse Mindfulness Based Stress Reduction training bestaat uit 8 sessies van 2,5 uur en een oefenstiltedag. Er is uitgebreid aandacht voor hoe je de oefeningen in je werk, op school en ook privé kunt integreren, zodat je er dagelijks profijt van kunt hebben.
Het vraagt tijdens de training een dagelijkse tijdsinvestering van 45 minuten voor het doen van oefeningen met behulp van audiobestanden en een werkboek.
Waarom mindfulness voor het onderwijs?
Bekijk hieronder ook het filmpje waarin Jolanda Naaktgeboren (Werkgroep MBSR in het Onderwijs) uitlegt wat mindfulness kan betekenen in het onderwijs:
Algemene voordelen van mindfulnesstrainingen in het onderwijs, voor jong en oud
- Verbetering van het leerproces: Een kalm brein bevordert aantoonbaar het menselijk leerproces, waardoor mindfulness vanaf jonge leeftijd cruciale technieken biedt voor het creëren van een kalm brein.
- Bewustwording van grenzen: Het helpt personeel en leerlingen om bewust te worden van hun grenzen en deze te respecteren.
- Emotie-regulatie: Het aanleren van het emotie-regulatiesysteem is essentieel, zowel voor situaties in de klas als daarbuiten.
- Positief effect op de werksfeer: Mindfulness heeft een significant positief effect op de mentale gezondheid, inclusief een verbeterde werksfeer voor zowel personeel als leerlingen.
- Concentratie en preventie: Het bevordert de concentratie en biedt een preventieve werking tegen stressgerelateerde klachten en burn-out, door de bewustwording van automatische reacties en patronen.
- Vroegtijdige herkenning van problemen: Het draagt bij aan het vroegtijdig herkennen van verslaving, sociale angsten, FOMO, en (cyber)pesten e.d.
Voordelen voor onderwijspersoneel
Voor onderwijzend personeel kan een Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR-) training de mentale gezondheid voor zowel de docent zelf als ook diens leerlingen op verschillende manieren bevorderen:
- Stressreductie: Tijdens deze 8-weekse mindfulnesstraining leren docenten zich bewust te worden van hun automatische patronen, in gedrag en reactie. Hierdoor kunnen ze in de lessen en in contact met leerlingen, ouders en collega’s meer vanuit een bewuste keuze reageren. Dit reduceert stress bij henzelf en bij de leerlingen/studenten.
- Verbeterde focus: Ook bevordert het de focus tijdens de lessen, waardoor er makkelijker gewerkt kan worden.
- Betere grensbewaking en creativiteit: Het helpt bij het bewaken van grenzen, wat leidt tot meer creativiteit en vitaliteit.
- Goede zelfzorg: Mindfulness draagt bij aan goede zelfzorg voor het onderwijzend personeel en dit komt daarmee indirect ook ten goede aan studenten of leerlingen.
- Leerklimaat: Mindfulness heeft een significant positief effect op de mentale gezondheid, inclusief een verbeterde werksfeer voor zowel personeel als leerlingen.
Lees hier het artikel over wetenschappelijk onderzoek naar mindfulness op de werkvloer.
Mentale Fitheid
De werkgroep MBSR in het Onderwijs heeft de intentie dat uiteindelijk basisprincipes van mindfulness een plek krijgen in het onderwijs, voor zowel volwassenen als kinderen en jongeren. De werkgroep noemt deze missie ‘Mentale Fitheid’.
De werkgroep wil onderwijsinstellingen die hiermee aan de slag willen ondersteunen. De werkgroep heeft informatie over evidence based methodes en over goed opgeleide trainers die actief zijn in het onderwijsveld. Ook benoemt de werkgroep kwaliteitskenmerken voor trainers en methodes.
In diverse landen, waaronder Nederland, zijn er steeds meer scholen waar mindfulness een onderdeel is van de lesdag. En dat bevalt de meeste kinderen erg goed. Bekijk hieronder het filmpje van het jeugdjournaal:
Hoe word je een ‘Mentaal Fit School’?
Het implementeren van mindfulness binnen een school vraagt een gestructureerde aanpak en toewijding. Bij dit proces adviseert de werkgroep MBSR in het Onderwijs graag over de benodigde stappen om een Mentaal Fit School te worden. Onderaan deze pagina vind je de contactgegevens.
Zoek je een gekwalificeerde trainer, kijk dan in overzicht van ervaren mindfulnesstrainers op de VMBN-website. Je ook gelijk kijken in het Mindfulness Register.
Implementatieproces
Mindfulness kan alleen op een school landen, waar een positief klimaat prioriteit heeft. Mindfulness kan ook niet gereduceerd worden tot een curriculum, het gaat om een systeemaanpak, en wordt duurzaam als het systeem zich committeert aan oefening en welbevinden van alle betrokkenen: kinderen en volwassenen.
Na een oriëntatie wordt een implementatiestraject op maat samengesteld, daarbij wordt uitgebreid aandacht besteed aan de transfer en borging binnen de onderwijssetting.
Een implementatie traject bevat de volgende onderdelen.
- Algemene MBSR-training voor teamleden: De 8-weekse MBSR training vormt de start van dat invoeringstraject. Dit heeft al succesvolle resultaten opgeleverd op verschillende pilotscholen.
*Voor de financiering van deze training kan soms een beroep worden gedaan op subsidies, zoals NPO-gelden of uit het (persoonlijke) opleidings- of ontwikkelingsbudget.
- Docentgerichte training: Na de algemene MBSR-training is een specifieke training voor docenten mogelijk, afgestemd op de behoeften van hun leerlingen. Voor informatie over de mogelijkheden voor jouw specifieke school, wordt aangeraden contact op te nemen met de Werkgroep MBSR voor het Onderwijs.
- Voortdurende oefening en uitdraging: Het is essentieel na de initiële trainingen, mindfulness actief en levend te houden binnen de school. Dit kan door dagelijkse routinehandelingen mindful uit te voeren, de eigen meditatiepraktijk te onderhouden en door regelmatig mindfulnessoefeningen te integreren in de (mentor)les. Een jaarlijkse stilte-oefendag of nascholingsdag is een uitstekende manier om mindfulness onder het personeel te blijven voeden.
Betrokkenheid van de schoolgemeenschap
Een succesvolle transitie naar een Mentaal Fit School vraagt commitment en vereist de actieve betrokkenheid van het bestuur, directie, onderwijspersoneel en leerlingen/studenten. Het inbedden van mindfulness in het fundament van de schoolcultuur helpt technieken te transformeren in goede gewoonten, wat een positieve impact heeft op het algehele schoolmilieu.
Door deze gestructureerde aanpak te volgen, kunnen onderwijsinstellingen een omgeving creëren die bevorderlijk is voor de mentale gezondheid en het welzijn van alle betrokkenen, met lange termijn voordelen voor zowel individuen als de schoolgemeenschap als geheel.
Meer informatie en contact
De leden van de Werkgroep MBSR delen hun passie voor onderwijs, van PO tot en met universiteit. We denken graag met je mee hoe je mentale fitheid als vanzelfsprekendheid mee kunt geven aan volwassenen en jeugd in onderwijssituaties. Wij kunnen dat natuurlijk niet alleen, maar hebben ons netwerk door het hele land en verwijzen graag door naar ANBI-stichtingen en andere organisaties zonder winstoogmerk.
Volg ons voor actuele informatie op LinkedIn.
Je kunt contact opnemen met de Werkgroep MBSR door te mailen naar werkgroepmbsr@outlook.com, maar je kunt ook de werkgroepleden direct benaderen:
– Oost-Nederland: Gill Bollegraf
– Randstad: Patries Dekkers en Jolanda Naaktgeboren
– Zuid-Nederland: Corrie Vermeer
– Zuidoost Nederland: Esther Helgers-Geelen
Van links naar rechts: Gill Bollegraf, Patries Dekkers, Jolanda Naaktgeboren, Corrie Vermeer, Esther Helgers-Geelen
Werk je niet in het onderwijs of zoek je zelf liever een trainer? Kijk dan in het PE-Mindfulness Register. Deze trainers zijn allemaal goed opgeleid èn hebben een nascholingsverplichting.
Dit is een levend document!
Van leden
De informatie op deze pagina is door leden geschreven voor VMBN-leden en andere belangstellenden.
Disclaimer: Er kunnen geen rechten aan de informatie op deze pagina worden ontleend. Hoewel de VMBN zorgvuldigheid in acht neemt bij het samenstellen en onderhouden van haar website en daarbij gebruik maakt van bronnen die betrouwbaar geacht worden, kan de VMBN niet instaan voor de juistheid, volledigheid en actualiteit van de informatie op deze pagina. De VMBN wijst iedere aansprakelijkheid ten aanzien van de juistheid, volledigheid, actualiteit van de geboden informatie uitdrukkelijk van de hand.
