Mindfulness in Scholen 

Nu het schooljaar weer is gestart, is het een mooi moment om eens in te zoomen op mindfulness en het onderwijs. Op dat gebied gebeurt er veel. Naast de achtweekse mindfulness training (MBSR) voor leerkrachten en docenten, zijn er speciaal ontwikkelde programma’s voor leerlingen in het primair- en voorgezet onderwijs, zoals Mindful Kids, Aandacht werkt!, en Dot b. Ook in het hoger onderwijs wordt in de begeleiding van studenten mindfulness ingezet. 

“De laatste jaren vinden mindfulness-trainingen hun weg in het onderwijs. Aanleiding is vaak de ervaren werkdruk door onderwijsprofessionals, de toenemende ervaren stress en stijgend ziekteverzuim. Voor kinderen en jongeren kan mindfulness helpen om zich beter te kunnen ontspannen en concentreren, en om beter om te kunnen gaan met impulsen, emoties en spanning,” aldus Patries Dekkers, die zich al meer dan tien jaar bezighoudt met mindfulness in het onderwijs.

Tijdens de afgelopen VMBN Ledendag gaf ze hier een lezing over. Patries Dekkers is naast mindfulness- en compassietrainer senior onderwijsadviseur en directeur van CARE for Teachers Nederland & België. 

Onderzoek 

Eerder dit jaar bezocht Patries namens de VMBN een symposium van VWZ Moment in Antwerpen met het thema ‘Hoe kan Mindfulness op School bijdragen aan bewustzijn, welbevinden en veerkracht?’. Prof. dr. Filip Raes (Katholieke Universiteit Leuven) ging tijdens het symposium in op de wetenschappelijke onderbouwing van mindfulness in het onderwijs. In een Belgische studie onder 9 – 14 jarigen blijkt piekeren een cruciale rol te spelen in de mentale en lichamelijke gezondheid. Piekeren maakt mensen – jong en oud – kwetsbaar voor depressie. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meldt dat in 2030 depressie wereldwijd op de tweede plaats van gezondheidsproblemen staat en in onze contreien zelfs op de eerste plaats. Jongeren ervaring laten opdoen met mindfulness binnen de onderwijssetting is laagdrempelig en levert mogelijk een bijdrage aan de mentale gezondheid, nu en later. Raes stelde dat de ervaringen interessant zijn, maar benadrukte ook dat meer wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van mindfulness in onderwijs absoluut nodig is.

Ook was er een lezing door prof. dr. Susan Bögels (Universiteit van Amsterdam) over ‘Mindfulness in het onderwijs, wie heeft het (het meest) nodig?’. Aandachtsproblemen blijken een grote voorspeller om andere problemen te ontwikkelen als stress, angst, depressie, ADHD en autismespectrumstoornis. Het trainen van aandachtscontrole is daarom van belang. Bögels haalde een onderzoek van Zenner (2014) aan naar mindfulness voor leerlingen. Het effect van mindfulnessprogramma’s op scholen werd onderzocht op cognitieve prestaties, stress, emotionele problemen en veerkracht. Uit het onderzoek kwam naar voren dat mindfulness het grootste effect had op cognitieve processen en op het omgaan met stress.

Uit een ander onderzoek, gedaan door Emerson (2017), naar mindfulness bij onderwijsprofessionals blijkt mindfulness te helpen een betere emotieregulatie te ontwikkelen. Daarmee ontstaat een beter interpersoonlijk klimaat in de klas. Wanneer leerlingen steunende relaties met leerkrachten hebben, zich gewaardeerde leden van de leergemeenschap voelen, en positief betrokken zijn in de klassenactiviteiten, zullen ze minder oppositioneel of teruggetrokken zijn en daarom minder gedisciplineerd hoeven te worden. Ze leren meer omdat ze meer betrokken zijn en taakgericht gedrag vertonen.

Mindful school

Dat er vanuit het onderwijs een toenemende interesse voor mindfulness is, blijkt ook uit het groeiend aantal scholen die het predikaat ‘Mindful School’ dragen. Dat betekent onder andere dat mindfulness of aandachttraining een vast onderdeel van het curriculum uitmaakt. Een initiatief van Eline Snel, oprichtster van de Academie van Mindful Teaching. 

Afgelopen voorjaar was de VMBN aanwezig bij de eervolle titeluitreiking aan de Willibrordschool in Amsterdam. Vier jaar geleden begon de school met het aanbieden van mindfulnesstraining (MBSR) aan geïnteresseerde leerkrachten. De ervaren hoge werkdruk en hoog ziekteverzuim waren hiertoe de aanleiding. Inmiddels zijn naast het voltallige team ook alle leerlingen mindfulnesstrainingen gaan volgen. De ervaringen zijn positief, de conflicten op school zijn afgenomen en ziekteverzuim is laag.

De Willibrordschool is momenteel de vierde Mindful School in Nederland. Dat het allemaal begon met de training voor leerkrachten, is logisch volgens Patries. “Mindfulness begint bij jezelf. Om mindfulness te kunnen leren aan kinderen moeten we zelf mindful zijn, ervaren wat het onszelf brengt. Of we nu ouder, leerkracht, docent of directeur zijn, het begint bij onze eigen beoefening. Denk maar aan het principe van het zuurstofmasker in het vliegtuig: je zet eerst je eigen zuurstofkapje op, voordat je een ander kunt helpen.”

De Willibrordschool maakte dit filmpje over de ervaringen van leerlingen, teamleden en ouders met mindfulness.